слоним история города на белорусском языке

Слонім. Горад над Шчарай

Пра Слонім, які хутка стане сталіцай Дня беларускага пісьменства, можна распавядаць бясконца

З 1040 года пачатак

Слонім заснаваны ў першай палове XI стагоддзя. У 1040 годзе адбыўся паход кіеўскага палка князя Яраслава Мудрага на паселішчы панёманскай Літвы (Гарадзеншчыны). Як пішуць даследчыкі, спасылаючыся на вядомага польскага гісторыка XV стагоддзя Яна Длугаша, Яраслаў Мудры, «спаткаўшыся на палях сломінскіх (слонімскіх) з літвінамі, перамог іх так, што затым, праехаўшы ўласна Літву да самага Нёмана, прымусіў яе на нейкі час падпарадкавацца».

На думку гісторыкаў, калі існавалі «палі слонімскія», то, лагічна, мусіў існаваць і сам Слонім. Такім чынам, са спасылкай на слыннага гісторыка Длугаша ў гістарычных даведках пра Слонім з’явілася дата — 1040 год. Некаторыя памылкова пішуць 1036 год, але ў гістарычнай перспектыве 3—5 гадоў асаблівага значэння не маюць. Згадваецца горад пад 1040 годам і ў летапісе «Аповесць мінулых гадоў». З 1040 да 1252 года ён пабачыў і перажыў шмат бітваў, захопаў і адбудоў. Так, у 1103 годзе каля Слоніма адбылася бітва паўднёварускіх дружын з мясцовымі абаронцамі, але горад атрымалася ўратаваць. У 1241 годзе на Слонім напалі войскі татарскага хана Койдана і амаль цалкам знішчылі гарадскі драўляны замак. На дапамогу прыйшлі дружыны вялікага князя ВКЛ Міндоўга. Усе разам вызвалілі горад ад захопнікаў і адбудавалі замак. З 1245 года Слонім ахоўваўся дружынамі гэтага князя, а з 1248 года тут кіраваў сын Міндоўга Войшалк.

Слановыя косці ці салома?

Да XIV стагоддзя назва горада ў пісьмовых крыніцах згадвалася як Услонім, Вслонім, Васлонім. Пытанне паходжання назвы і сёння цікавіць даследчыкаў. Адны з іх падтрымліваюць версію, што горад названы так, бо тут знаходзілі шмат слановых і мамантавых касцей. Іншыя кажуць, што назва паходзіць ад польскіх слоў «слома» (салома) ці «слоніна» (сала), спасылаючыся на саламяныя стрэхі старых будынкаў горада і шырокі гандаль салам. А гісторык Васіль Мялешка некалі пісаў, што назва Слонім паходзіць ад слоў «сленіс», «сленумас», што азначае «нізіна», «нізінны». Мясцовы ж краязнавец Васіль Супрун сцвярджаў, што назва «Услонім» паходзіць ад слова «ўслон», «услона» — заслон, пэўнае збудаванне, што засланяе. Бо, як вядома, рака Шчара, што працякае праз горад, яшчэ ў старажытныя часы была важнай магістраллю, якая злучала Палессе з Панямоннем і Прыбалтыкай.

З канца XIII стагоддзя Слонім уваходзіў у Вялікае Княства Літоўскае. Пры князю Альгерду горад ахоўваўся яго братам Кейстутам, які валодаў і Трокамі. Князь з сынам Вітаўтам часта бывалі ў слонімскім замку і добра ведалі гэты край. Пасля смерці Кейстута горад перайшоў пад кіраўніцтва Вітаўта. Князь любіў Слонім, ён часта тут бываў, а ў 1409 годзе завітаў сюды з жонкай Ганнай.

Дарэчы, 1410 годзе ў Грунвальдскай бітве пад камандаваннем вялікага князя Вітаўта змагаліся і слонімскія харугвы. А пасля перамогі Слонімскае княства было ператворана ў Слонімскі павет. Каля 1490 года вялікі князь літоўскі і кароль польскі Казімір Ягелончык побач з Замкавай плошчай пабудаваў першы ў горадзе касцёл. Цяпер на гэтым месцы ўзвышаецца касцёл Святога Андрэя. Вялікі князь Вялікага Княства Літоўскага і кароль польскі Жыгімонт I Стары ў 1532 годзе даў гораду Магдэбургскае права.

У імя Сапегі

Інтэнсіўнае развіццё прыпадае на той час, калі старастам стаў вялікі літоўскі канцлер Леў Сапега. Ён спрыяў развіццю культуры і прамысловасці горада, узвышэнню яго палітычнай значнасці, заснаваў у горадзе над Шчарай першы ткацкі цэх. Калі вы ўпершыню завіталі ў Слонім, лепш за ўсё пачаць знаёмства з горадам менавіта з плошчы Льва Сапегі. Тут узвышаецца касцёл Святога Андрэя, пабудаваны ў 1775 годзе. Святары распавядуць гісторыю пра тое, як у слонімскім касцёле ў адмысловым куфэрку захоўвалася сэрца Міхала Казіміра Агінскага.

З плошчы Льва Сапегі вы можаце перайсці праз некалькі мастоў і трапіць у гарадскі парк, праз які працякае вядомы канал Агінскага. (Так-так, я не памыліўся, менавіта канал Агінскага.) Справа ў тым, што росквіт Слоніма ў другой палове XVIII стагоддзя звязаны з дзейнасцю вялікага гетмана літоўскага Міхала Казіміра Агінскага. У 1771 годзе Агінскі перайшоў на бок Барскай канфедэрацыі, але не змог са сваім войскам захапіць Нясвіж і Слуцк. У ноч на 23 верасня 1771 года яго трохтысячнае войска было разбіта рускімі войскамі Суворава. Пасля паразы Міхал Казімір Агінскі эмігрыраваў. Але праз чатыры гады вярнуўся ў Слонім, дзе пабудаваў некалькі прадпрыемстваў, друкарню, заснаваў тэатр і капэлу. Па яго ініцыятыве і на яго сродкі быў пабудаваны ў Слоніме і канал.

У тэатры Агінскага працавалі прафесійныя беларускія, польскія, нямецкія, італьянскія оперныя і драматычныя акцёры, мастакі, прыгонны хор і балет. Тэатр меў філіялы. Рэпертуар, які ставіўся на сцэне тэатра, уключаў 60 опер, 18 балетаў, 3 музычныя камедыі, 253 сімфоніі і больш як 460 іншых музычных твораў. У 1781 годзе функцыянаваў «плывучы тэатр» на баржах на Агінскім канале. А «дом оперы» меў вялікую сцэну, прыстасаваную для паказу любых барочных спектакляў, оперных і балетных, для выхаду вялікай колькасці спевакоў і артыстаў, для баталій коннікаў і водных феерый (частка сцэны затаплялася вадой з канала, і па ёй плавалі лодкі), для складаных дэкарацый, розных сцэнічных эфектаў. Побач з тэатрам у 1765 годзе пачала дзейнічаць першая кавярня («кафенхаус»). Гэта быў шыкоўны цагляны будынак, аздоблены шаўковымі шпалерамі і гравюрамі на медзі. Посуд тут быў фаянсавы варшаўскай вытворчасці.

«Русо — мой калега!»

Міхал Казімір Агінскі пісаў музыку і літаратурныя творы, некаторыя з іх былі надрукаваны ў слонімскай друкарні. Як згадваецца ў крыніцах, калі памёр ЖанЖак Русо, Агінскі выправіўся да караля і сказаў: «Ваша міласць, памёр мой калега!». Кароль палічыў, што гаворка ідзе пра польскага гетмана Сасноўскага. «Не, — запярэчыў Агінскі, — я маю на ўвазе смерць Русо!». Калі ж ён убачыў здзіўленне караля, то патлумачыў: «Бо Русо ж напісаў музыку да оперы Le Devin du Village. Я таксама пісаў лібрэта і музыку да опер, якія былі пастаўлены ў Слоніме. У гэтым сэнсе Русо — мой калега!».

Тэатр Агінскага ў Слоніме знаходзіўся на Опернай вуліцы. На вялікі жаль, будынак тэатра да сённяшніх дзён не захаваўся. Але ёсць у нас Оперная вуліца — назвы такой не мае ні адзін горад у свеце. Захавалася аўстэрыя, пабудаваная з цэглы архітэктарам Я. Боем, які праектаваў пры палацы Агінскага шэраг барочных надворных пабудоў. Палова першага паверха аўстэрыі выкарыстоўвалася як гасцёўня, перакрытая чатырма ветразевымі скляпеннямі з цэнтральнай апорай. Пад гэтай часткаю дома знаходзяцца шырокія скляпеністыя сутарэнні. Цэнтральная лесвіца вузкага вестыбюля вядзе на другі жылы паверх. Аўстэрыя — адзіная пабудова аднаго з найцікавейшых палацавых ансамбляў Беларусі другой паловы XVIII стагоддзя, што ацалела.

Слонім часоў Агінскага нярэдка называлі палескімі Афінамі. Сюды ў святочныя дні з’язджаліся вяльможы і багатая шляхта з усяго краю і нават з Варшавы. Скверы, сады, аранжарэі і рыбныя ставы стваралі і даглядалі найлепшыя спецыялісты Еўропы. Дарэчы, у Слоніме пры двары Міхала Казіміра Агінскага прайшлі дзіцячыя і юнацкія гады яго пляменніка Міхала Клеафаса Агінскага, аўтара вядомага ўсім паланэза «Развітанне з Радзімай». Тэатральны шлях, які пачаў у Слоніме Міхал Казімір Агінскі амаль 300 гадоў назад, доўжыцца і сёння. У горадзе існуе прафесійны дзяржаўны драматычны тэатр, які ставіць спектаклі па п’есах беларускіх, расійскіх, польскіх, французскіх і італьянскіх драматургаў як для дарослых, так і для маленькіх гледачоў. А пяць гадоў назад калектыў тэатра пераехаў у новы ўласны будынак, які знаходзіцца ў самым цэнтры горада. Дарэчы, насупраць тэатра ў Дзень беларускага пісьменства будзе адкрыты помнік былому старасту Слоніма Льву Сапегу, а каля канала Агінскага ўстановяць бюст Міхалу Казіміру Агінскаму.

Крочым далей

Калі пазнаёміліся з мясцінамі, звязанымі са Львом Сапегам і Агінскімі, можаце наведаць у цэнтры Слоніма і кляштар бернардзінак, і кляштар бернардзінцаў, СпасаПраабражэнскі сабор, сінагогу. Слонімская сінагога — самы стары архітэктурны помнік у нашым горадзе. Яна пабудавана ў 1642 годзе. У будучыні плануецца адрэстаўраваць яе і адкрыць тут беларускі рэспубліканскі музей яўрэйскага мастацтва. Слонім — горад шматканфесійны. На левым беразе канала Агінскага знаходзіцца мячэць. Можна завітаць і сюды, дзе імам слонімскай мусульманскай абшчыны Сулейман Байрашэўскі раскажа гісторыю мусульман на нашай зямлі, зробіць экскурсію па мячэці. Татары ў Слоніме пасяліліся ў XVI стагоддзі, а ў 1765 годзе тут ужо была мячэць.

У госці да Стаброўскага і Лойкі

Пазнаёміўшыся з усімі канфесіямі і іх храмамі, варта вярнуцца ў цэнтр горада і наведаць краязнаўчы музей імя Язэпа Стаброўскага. Ён быў археолагам, краязнаўцам, гісторыкам, філосафам і на аснове ўласнай калекцыі стварыў у 1929 годзе краязнаўчы музей, на адкрыццё якога прыязджаў нават Прэзідэнт Польшчы Ігнацы Масціцкі. Сёлета ўстанова адзначыць 90-годдзе. Сапраўдны росквіт музей атрымаў у канцы 1939 года і на пачатку 1940-х гадоў. Жыхары горада і раёна ахвотна наведвалі яго. Дзякуючы нашаму гісторыку і краязнаўцу, ён узбагаціўся — мінералагічнай і палеанталагічнай экспазіцыямі, выстаўкамі па гісторыі і рэлігіі, карцінамі, нумізматыкай, этнаграфічным матэрыялам. Усё складвалася даволі добра, але раптам — вайна. У чэрвені 1941 года гаспадарамі ў Слоніме ўжо былі немцы. І ўсё ж 2 кастрычніка 1942 года на Паркавай вуліцы, 42 у старажытным горадзе над Шчарай музей зноў адчыніў свае дзверы.

Ад краязнаўчага музея вам трэба толькі перайсці вуліцу — і трапіце ў музей кнігі Слонімскай цэнтральнай раённай бібліятэкі імя Якуба Коласа. Гэта першы музей кнігі ў Гродзенскай вобласці. Складаецца ён з трох залаў. Адна зала прысвечана класіку, другая — распавядае пра літаратурную Слонімшчыну, а трэцяя — гэта музей самага знакамітага слонімца — Алега Лойкі, пісьменніка і педагога, доктара філалагічных навук, прафесара, члена-карэспандэнта Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. А яшчэ вы абавязкова павінны завітаць у Альбярцін — стары мікрараён горада. Раней тут знаходзілася сядзіба маршалка шляхты Слонімскага павета Войцеха Пуслоўскага. Да сённяшніх дзён захаваўся яго палац, дзе некалі была багатая калекцыя твораў мастацтва, захаваліся флігель, стайня і пейзажны парк.

Источник

Слоним: страницы истории

Горад, не падобны на iншыя

Слонім мае вялікую гісторыю. Узнік у першай палове XI стагоддзя. У 1040-м адбыўся рабаўнічы паход кіеўскага палка князя Яраслава Мудрага на паселішчы панямонскай Літвы (Гарадзеншчыны). Як пішуць гісторыкі Міхаіл Балінскі і Леанід Ліпінскі, спасылаючыся на польскага гісторыка XV стагоддзя Яна Длугаша, гэты самы Яраслаў Мудры, «спаткаўшыся на палях сломінскіх (слонімскіх) з літвінамі, перамог іх так, што затым, праехаўшы ўласна Літву да самага Нёмана, прымусіў яе на нейкі час падпарадкавацца». На думку гісторыкаў, калі існавалі «палі слонімскія», то, лагічна, мусіў існаваць і сам Слонім. Бо адкуль тады ўзяліся слонімскія палі?

Да XIV стагоддзя назва горада ў пісьмовых дакументах фігуравала як Услонім, Вслонім, Васлонім. Пытанне паходжання назвы і цяпер цікавіць многіх даследчыкаў. Адны выказваюць здагадкі, што яе атрымаў з-за таго, што тут знаходзілі шмат слановых і мамантавых касцей. Іншыя даследчыкі лічаць: назва паходзіць ад польскіх слоў «слома» (салома) ці «слоніна» (сала), спасылаючыся на саламяныя стрэхі старых будынкаў і шырокі гандаль салам. Гісторык Васіль Мялешка некалі прапанаваў сваю версію: «Слонім» паходзіць ад слоў «сленіс», «сленумас», што азначае «нізіна, нізінны». А слонімскі краязнавец Васіль Супрун сцвярджаў, што ад слова «ўслон», «услона» — заслон. Бо, як вядома, рака Шчара яшчэ ў старажытныя часы была важнай магістраллю, якая случала Палессе з Панямоннем і Прыбалтыкай.

З канца XIII стагоддзя горад уваходзіў у Вялікае Княства Літоўскае. Пры князю Альгерду ён ахоўваўся братам Кейстутам, які валодаў і Трокамі і разам з сынам Вітаўтам часта бываў у слонімскім замку. Пасля трагічнай смерці Кейстута Слонім перайшоў пад непасрэдную апеку князя Вітаўта.

У 1410 годзе ў Грунвальдскай бітве мужна змагаліся і гарадскія харугвы. А пасля перамогі Слонімскае княства ператворана ў павет і ўвайшло ў Трокскае ваяводства ВКЛ. Дзесьці ў 1490 годзе вялікім князем Літоўскім і каралём Польскім Казімірам Ягелончыкам побач з Замкавай плошчай быў пабудаваны першы каталіцкі касцёл. Цяпер на гэтым месцы ўзвышаецца касцёл Святога Андрэя — прыгажосць Слоніма!

Вялікі князь ВКЛ і кароль Польшчы Жыгімонт I Стары ў 1532 годзе дараваў гораду Магдэбурскае права. З гэтага часу ўся ўлада перайшла ў рукі рады. Зыгмунд III Ваза ў 1591 годзе пацвердзіў права і даў герб: залаты леў з падвойным сярэбраным крыжам на блакітным полі. З 1631 да 1685 года ў Слоніме праходзілі перадсеймавыя генеральныя сеймікі.

Лепш за ўсё пачаць знаёмства з горадам менавіта з плошчы Льва Сапегі, дзе ўзвышаецца касцёл Святога Андрэя, пабудаваны ў 1775 годзе. Святары распавядаюць цікавую гісторыю пра гэты храм, а яшчэ пра тое, як у касцёле ў спецыяльным куфэрачку зберагалася сэрца Міхала Казіміра Агінскага.

З плошчы можна прайсці праз масты, патрапіўшы ў гарадскі парк. Праз яго працякае славуты канал Агінскага. Росквіт Слоніма ў другой палове XVIII стагоддзя звязаны з дзейнасцю вялікага гетмана літоўскага Міхала Казіміра Агінскага. У 1771 годзе ён перайшоў на бок Барскай канфедэрацыі, але не здолеў са сваім войскам заняць Нясвіж і Слуцк. У ноч на 23 верасня 1771 года яго трохтысячнае войска было разбіта пад Сталавічамі (цяпер Баранавіцкі раён) рускімі войскамі Суворава. Пасля паражэння Агінскі эмігрыраваў. Але праз чатыры гады, атрымаўшы амністыю і секвестраваныя маёнткі, вярнуўся ў Слонім, дзе пабудаваў некалькі прадпрыемстваў, друкарню, заснаваў тэатр і капэлу. Па яго ініцыятыве і на яго сродкі быў пабудаваны і канал.

У тэатры працавалі прафе-сійныя беларускія, польскія, нямецкія, італьянскія оперныя і драматычныя акцёры, мастакі, прыгонны хор і балет. Тэатр меў свае філіялы ў Целяханах і Сяльцах. Рэпертуар уключаў 60 опер, 18 балетаў, 3 музычныя камедыі, 253 сімфоніі і больш за 460 іншых музычных твораў. У 1781 годзе функцыянаваў «плывучы тэатр» на баржах.

Побач з тэатрам у 1765 годзе пачала дзейнічаць першая кавярня («кафенхаўс») — сапраўдны шыкоўны цагляны будынак, аздоблены ўнутры шаўковымі шпалерамі і гравюрамі на медзі. Посуд тут быў фаянсавы варшаўскай вытворчасці. Сам Агінскі пісаў музыку і літаратурныя творы, некаторыя з іх друкаваліся ў слонімскай друкарні. Выдаў кнігу «Байкі і не байкі» ў двух тамах. Як паэт, драматург і перакладчык увайшоў у гісторыю польскай літаратуры.

На вялікі жаль, да сённяшніх дзён будынак тэатра не захаваўся, але засталася Оперная вуліца. А таксама аўстэрыя, пабудаваная з цэглы архітэктарам Я. Боем, які праектаваў пры палацы Агінскага шэраг барочных надворных пабудоў.

Слонім часоў Агінскага нярэдка называлі палескімі Афінамі, куды ў святочныя дні з’язджаліся вяльможы і багацейшая шляхта з усяго краю і нават з Варшавы. Горад меў узорны парадак: скверы, сады, аранжарэі і рыбныя ставы ствараліся і даглядаліся лепшымі спецыялістамі Еўропы. Дарэчы, у Слоніме пры двары Міхала Казіміра Агінскага прайшлі дзіцячыя і юнацкія гады яго пляменніка Міхала Клеафаса Агінскага, аўтара вядомага ўсім паланеза «Развітанне з Радзімай». Тут ён атрымаў пачатковую музычную адукацыю ў музыканта і кампазітара Іосіфа Казлоўскага.

Той тэатральны шлях, які пачаў у Слоніме Міхал Казімір Агінскі амаль 300 гадоў назад, працягваецца і сёння. У горадзе існуе прафесійны дзяржаўны драматычны тэатр, які ставіць спектаклі па п’есах беларускіх, рускіх, польскіх, французскіх і італьянскіх драматургаў. Спектаклі ставяцца як для дарослых, так і для юных гледачоў. А пяць гадоў таму калектыў тэатра пераехаў у новы ўласны будынак, які знаходзіцца ў самым цэнтры горада. Насупраць тэатра 1 верасня адкрыюць помнік Льву Сапегу, а каля канала Агінскага ўстановяць бюст Міхала Казіміра Агінскага.

Гасцям горада можна наведаць кляштар бернардзінак і бернардзінцаў, Спаса-Праабражэнскі праваслаўны сабор і сінагогу. Апошняя — найстарэйшы архітэктурны помнік у Слоніме, пабудаваны ў 1642 годзе. У будучым плануюцца яго рэстаўрацыя і адкрыццё беларускага рэспубліканскага музея яўрэйскага мастацтва.

Слонім — горад шматканфесійны. На левым беразе канала знаходзіцца мячэць. Можна завітаць і сюды, дзе старшыня-імам Слонімскай мусульманскай абшчыны Сулейман Байрашэўскі правядзе экскурсію. Татары ў Слоніме з’явіліся ў XVI стагоддзі, а ў 1765 годзе тут ужо была мячэць, пры якой зараз існуе ня-дзельная мусульманская школа, арганізавана навучанне арабскай мове, гісторыі іслама.

Азнаёміўшыся з усімі канфесіямі і іх храмамі, вернемся ў цэнтр горада і наведаем Краязнаўчы музей імя Язэпа Стаброўскага, археолага, краязнаўцы, гісторыка і філосафа. Ён і заснаваў са сваёй уласнай калекцыі ў 1929 годзе музей, на адкрыццё якога прыязджаў прэзідэнт Польшчы Ігнацiй Масціцкі. Стаброўскі быў членам-карэспандэнтам Віленскага аддзялення Маскоўскага археалагічнага таварыства і сябрам Яраслаўскага археалагічнага таварыства. Сапраўдны росквіт музей набыў у канцы 1939 года, і на пачатку 1940-х узбагаціўся дарагімі калекцыямі — мінералагічнай і палеанталагічнай, выставамі па гісторыі і рэлігіі, карцінамі, нумізматыкай, этнаграфічным матэрыялам.

У Слонімскай цэнтральнай раённай бібліятэцы імя Якуба Коласа ёсць Музей кнігі. Складаецца ён з трох залаў. Адна прысвечана класіку беларускай літаратуры, другая распавядае пра літаратурную Слонімшчыну. А трэцяя зала прысвечана самаму знакамітаму слонімцу ХХ—ХХI стагоддзяў, пісьменніку і педагогу, доктару філалагічных навук, прафесару, члену-карэспандэнту Нацыянальнай акадэміі Навук Беларусі Алегу Лойку.

У Слоніме можна наведацца ў мемарыяльны музей сярэдняй школы № 2, які прысвечаны героям Другой сусветнай вайны — Кузьму Гнідашу і Клары Давыдзюк, народны музей імя Аляксандра Жукоўскага сярэдняй школы № 4, у фондзе якога захоўваюцца звыш 6 тысяч унікальных экспанатаў. Абавязкова трэба трапіць у Альбярцін — стары мікрараён, быўшую сядзібу маршалка шляхты Слонімскага павета Войцеха Пуслоўскага. Да сённяшніх дзён захаваўся мураваны палац, дзе некалі знаходзіліся багатая калекцыя твораў мастацтва, флігель, стайня і пейзажны парк.

Шчыра кажучы, пасля наведвання Слоніма ён будзе доўга стаяць перад вачыма, бо гэты горад не падобны на ўсе іншыя. Ён сам па сабе вельмі цікавы, разнастайны гістарычнымі і культурнымі мясцінамі. А чаму? Ды таму, што гэта мой родны горад, дзе я жыву і працую, дзе жылі мае дзяды і прадзеды. Мы ганарымся, што ён мае вялікую і даўнюю гісторыю, а ў 2040 годзе адзначыць сваё 1000-годдзе.

Сяргей ЧЫГРЫН, загадчык літаратурнай часткі Слонімскага драматычнага тэатра

Источник

nord_ursus

Записки северного медведя

Cogito ergo sum

«Слоним — это город, куда не ездят со своим хоботом», — однажды родилась в голове такая шутка. Но на самом деле, забавное на слух название белорусского города происходит от слова «заслонять», и город когда-то носил название Услоним (то есть «укрепление»), под которым впервые упоминается в 1252 году, причём есть версия, что возник он здесь ещё двумя столетиями раньше. На протяжении нескольких столетий Слоним был вотчиной Сапег — влиятельного дворянского рода Великого княжества Литовского, в составе России оказался после третьего раздела Речи Посполитой в 1795 году, а в XX веке успел побывать в составе Польши в 1920-39 годах, то есть до присоединения Западной Белоруссии к СССР. В наши дни это третий по величине (50 тысяч жителей) город Гродненской области с довольно немалым количеством исторических достопримечательностей.

В июле 2015 года я провёл две недели на своей даче в Минской области, и в Слоним в один из дней мы съездили на машине с моим братом Иваном и двумя его друзьями, которые путешествовали по Беларуси. Ехать в соседнюю Гродненскую область, — расстояние от дачи вышло примерно в два раза больше, чем до Минска, — около 150 километров.

2. Так как в город мы приехали с восточной стороны, первой увиденной нами достопримечательностью Слонима стал костёл святого апостола Андрея, построенный в 1770-75 годах — на закате Речи Посполитой. Довольно сдержанный, но красивый образец виленского барокко.

4. Нынешний храм — не первый на этом месте. Первый костёл здесь был построен ещё в 1490-е годы по указу польского короля Казимира IV Ягеллона, но он был деревянным и сгорел во время русско-польской войны 1654-1667 годов.

6. Как видно, в виленском барокко акцент делается на вертикальных формах, а не на горизонтальных. Поэтому сколь вытянутым и стремящимся кверху выглядит лицевой фасад костёла, столь небольшим кажется основной объём здания.

7. На прихрамовой территории — видимо, могилы священнослужителей.

11. И изящное внутреннее убранство костёла:

12. Перед костёлом — площадь Льва Сапеги. С именем этого человека связан значительный подъём Слонима в конце XVI века; будучи городским старостой, он занимал должность великого канцлера ВКЛ.

13. Это ещё не центр Слонима, а исторический район Замостье (то есть находится за рекой). Здесь же рядом находится и железнодорожный вокзал, но его посмотрим уже в конце.

14. На переднем плане виден мост, а вдалеке вырисовывается силуэт православного Спасо-Преображенского собора.

15. В стороне виден железнодорожный мост:

16. А под мостом какое-то болото. Это речка Щара, основное русло которой обмелело и заболотилось из-за того, что воду забрали в канал, через который переброшен следующий мост.

17. Идём дальше. В центр ведёт улица Янки Купалы, на которой попадаются и довольно старые домики.

18. Как это часто бывает в Белоруссии и соседних с ней российских областях, многие дома стоят боковым фасадом к улице.

19. Широко распространены полувальмовые крыши (как у дома посередине), здесь ещё больше, чем на востоке Беларуси. Иногда такие и на новых домах можно увидеть.

20. А вот и канал, в который забрано течение реки Щары. Он является частью водной системы Огинского канала, прорытого в 1770-е годы, и соединяющего Щару — приток Нёмана, с Ясельдой — притоком Припяти, то есть балтийский бассейн и днепровским. Канал в Слониме лишь вспомогательный, и служит для поддержания уровня воды и, в прошлом, возможности судоходства (как, например, Цнинский канал в Вышнем Волочке), а сам Огинский канал расположен южнее, в Брестской области, но и его мне было бы интересно посмотреть отдельно.

21. Взгляд обратно на Замостье. Виден Андреевский костёл, с православным собором они довольно удачно перекликаются.

22. А это уже центр. Встречается дореволюционная застройка времён Российской империи.

23. Возле магазина дверей стоит дверь в никуда, а может быть, даже и портал в другое измерение 🙂

24. Центр довольно оживлённый:

25. Переулок поблизости. Старый домик в конце него сейчас занимает почта.

26. Спасо-Преображенский кафедральный собор. Это православный храм, превращённый из костёла во второй половине XIX века, что даже видно по архитектуре. Впрочем, на самом деле, подлинный собор был снесён в 1960-е годы, а нынешний — новодел 2000-х годов. В Беларуси такие воссоздания храмов — явление довольно частое.

27. Гостиница напротив — вроде, советское здание:

28. А чуть левее — памятник Ильичу, открывающий перспективу бульвара Первомайской улицы. Между прочим, в кадре этого не видно, но вождь рукой указывает прямо на храм.

29. Ещё один костёл — Непорочного Зачатия Девы Марии, построен ещё в XVII веке (1664-70). Что интересно, к улице он обращён апсидой.

30. Вид с другой стороны. Двор, бельё на леске и башня костёла.

31. Городская жизнь. Кстати, Слоним почему-то кажется меньше, чем он есть. Если бы я не знал, что здесь живёт 50 тысяч человек, то подумал бы, что не больше тридцати. Забавно, но это город одного размера с Салехардом (хотя лучше сказать наоборот).

32. Танк Т-34 — памятник воинам-освободителям. В Великую Отечественную войну Слоним был оккупирован немецкими войсками на третий день войны — 24 июня 1941 года, а освобождён Красной армией в ходе операции «Багратион» 10 июля 1944 года.

33. А это синагога, построенная в 1642-48 годах. К сожалению, стоит заброшенная, и реставрация всё никак не начнётся (синий деревянный забор вокруг стоит, похоже, уже не одно десятилетие). Не забываем о том, что мы в Белоруссии, то есть в бывшей территории черты оседлости. Слоним долгое время был еврейским местечком, и надо сказать, что эта синагога на редкость большого размера.

34. Так она выглядит сбоку:

35. И можно даже заглянуть внутрь:

36. На местами уже покосившемся заборе, окружающем синагогу, обнаружилась вот такая прекрасная надпись. Правда, к кому этот крик души обращён, я так и не понял.

37. Колоритная улочка, прилегающая к синагоге:

38. И ещё более колоритный переулок.

40. Возле синагоги даже сохранилась какая-то атмосфера еврейского местечка.

41. А в этом старом домике, видимо, церковь каких-то протестантов.

42. Выходим к площади Ленина:

43. Поблизости, на фоне кирпичных хрущёвок, стоит ещё один храм — церковь Святой Троицы, ныне православная, но в здании бывшего костёла бернардинцев середины XVII века (между прочим, старейшее сохранившееся здание Слонима). В отличие от Преображенского собора, это уже не новодел. Что интересно, православной церкви храм был передан в XIX веке (после польского восстания 1863 года), снова стал костёлом «за польским часом» XX века, то есть в 1920-39 годах, после вхождения города в состав СССР был закрыт, а православной церкви возвращён не в постсоветские годы, а сразу после войны, то есть действовал в советские времена.

44. Тенистый уютный переулок:

46. Так мы вышли на набережную уже показанного канала.

47. Угловой дом в правой части кадра, скорее всего, построен в межвоенной Польше:

48. В одном из дворов стояла моторная лодка, что меня слегка удивило. Чаще такое можно увидеть где-нибудь на Севере или в Сибири 🙂 Или хотя бы там, где водоёмы более-менее крупные.

50. Вокзал в Слониме — польский, 1923 года постройки. И, надо сказать, очень красивый. Кстати, посмотрев местное расписание поездов, я удивился, поняв, что до Слонима можно напрямую доехать из Петербурга — гродненским поездом, которым я неоднократно ездил в Минск.

51. Водонапорная башня, по-видимому, тоже польская:

52. В пустынном зале ожидания сохранились старые добрые советские камеры хранения. Таких сейчас довольно мало осталось, хотя в 2013 году я пользовался такими на одном из вокзалов Рязани.

53. Автовокзал рядом с железнодорожным:

54. Вид в сторону Волковыска и Гродно. Электрификации на железной дороге здесь нет.

На этом и завершу рассказ об этом небольшоим западно-белорусском городе.

Источник